N.3389/2005: Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα - Το Colpo Grosso της Νεοφιλελεύθερης Πολιτικής

Tάσος Αναστόπουλος, Πλαγιάρι

Το 2005, στη διάρκεια του θερινού τμήματος της Βουλής, ψηφίστηκε ο νόμος 3389 για τις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, γνωστών σήμερα ως ΣΔΙΤ. Η εφαρμογή του νόμου αυτού, μετά από μια αρχική περίοδο αναμονής για την ολοκλήρωση μιας σειράς θεσμικών υποστηρικτικών παρεμβάσεων, έχει μπει σήμερα σε φάση επιτάχυνσης.
Κυριότερη θεσμική παρέμβαση με πολιτικοοικονομικό χαρακτήρα, μέσα στα πλαίσια του τρίπτυχου: απογραφή - υπερβολικό έλλειμμα – επιτήρηση, ήταν η περιβόητη «απογραφή» μέσω της οποίας περικόπηκε σε τέτοιο βαθμό το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ώστε οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα να προβάλλονται πλέον από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, τους εργοδοτικούς φορείς, το τραπεζιτικό κύκλωμα, τους μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους αλλά και ένα μεγάλο τμήμα του ΠΑΣΟΚ, ως η μόνη υπαρκτή δυνατότητα για την πραγματοποίηση δημόσιων έργων και την παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.

Σύμφωνα με τους υποστηρικτές του νέου αυτού «θεσμού», τα ΣΔΙΤ μπορούν να εφαρμοσθούν σε έργα ύδρευσης, αποχέτευσης, βιολογικών καθαρισμών, ανακύκλωσης, και διαχείρισης απορριμμάτων, αξιοποίησης ανανεώσιμων πηγών, θαλάσσιων υποδομών, χώρων στάθμευσης, αναπλάσεων δημόσιων κτιρίων και δημόσιων χώρων, σχολικής στέγης, πανεπιστημιακών κτιρίων και νοσοκομείων, κατασκευής φυλακών, τουριστικών υποδομών, αξιοποίησης ακινήτων, οδοποιίας και άλλων ων ουκ εστί αριθμός.
Το πρώτο αφελές ερώτημα που ανακύπτει είναι αν στη χώρα της «φαιδράς πορτοκαλέας» μετά από όλο αυτό το όργιο ιδιωτικοποίησης, που απλώνεται σε κάθε δυνατή πτυχή της κοινωνικής ζωής, θα μείνει στο τέλος κάτι που να θυμίζει την κοινωνία ως συνεκτικό σύνολο σε συνδυασμό με έννοιες όπως το δημόσιο συμφέρον, το κοινωνικό κράτος και φορείς που κάποτε ονομάζονταν δημόσιες κοινωφελείς υπηρεσίες;
Αξίζει εδώ να τονίσουμε ότι μέσα στο «θεσμικό οπλοστάσιο» του Ν.3389 κυρίαρχη θέση κατέχει η, κατά την άποψή μας, τριτοκοσμικού χαρακτήρα διάταξη που ορίζει ότι οι συμβάσεις για τα έργα ΣΔΙΤ δεν θα υφίστανται προσυμβατικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο και ούτε θα υπόκεινται σε κοινοβουλευτικό έλεγχο!!
Εδώ βρίσκεται μια ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στα ΣΔΙΤ και στις επίσης αποικιοκρατικού χαρακτήρα «Συμβάσεις Παραχώρησης», με τις οποίες κατασκευάστηκε η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου και η Αττική Οδός. Στις Συμβάσεις Παραχώρησης οι διαδικασίες ανάθεσης και κατασκευής των έργων ακολουθούν το νομοθετικό πλαίσιο περί δημοσίων έργων και, αντίθετα με τα ΣΔΙΤ, ελέγχονται από το Ελεγκτικό Συνέδριο. Στην περίπτωση των ΣΔΙΤ ολόκληρο το σύστημα ανάθεσης και παραγωγής δημοσίων έργων, από το στάδιο της μελέτης μέχρι την κατασκευή, παρακάμπτεται και το μοναδικό έγγραφο που αποτελεί εχέγγυο για την διαφύλαξη του δημοσίου συμφέροντος, δηλαδή το «Σχέδιο Σύμβασης», δεν συμπεριλαμβάνεται στα Τεύχη Δημοπράτησης του έργου!!
Συνεπώς, όλοι οι θεσμοί και οι διαδικασίες πολιτικού ελέγχου και οικονομικής διαφάνειας παραμερίζονται για χάρη της κερδοφορίας του ιδιωτικού-τραπεζιτικού κεφαλαίου. Τα έργα που θα έχουν προτεραιότητα θα είναι εκείνα που θα αποδίδουν το μέγιστο κέρδος στο κεφάλαιο, ενώ όσα δεν μπορούν να εγγυηθούν υψηλό βαθμό κερδοφορίας θα μετατρέπονται σε υπερκερδοφόρα με τις κατάλληλες, ουσιαστικά ανεξέλεγκτες, συμβάσεις.
Με αυτόν τον τρόπο τα έργα υποδομής και οι κοινωφελείς υπηρεσίες προς τους φορολογούμενους πολίτες από συνταγματική υποχρέωση της πολιτείας μετατρέπονται σε πηγή αχαλίνωτου πλουτισμού για τους ιδιώτες κατασκευαστές και για τις τράπεζες που θα τους χρηματοδοτούν. Δικαιολογημένα λοιπόν χαρακτηρίζονται στον τίτλο αυτού του σημειώματος τα ΣΔΙΤ ως η μεγάλη κομπίνα (colpo grosso) του νεοφιλελευθερισμού.
Ένα δεύτερο αφελέστατο ερώτημα είναι: ποιος πληρώνει τελικά το οικονομικό κόστος των ΣΔΙΤ;
Με τα ΣΔΙΤ το επίσημο κράτος καθιερώνει και υποστηρίζει θεσμικά μια διαδικασία εξασφάλισης εγγυημένων ιδιωτικών υπερκερδών εις βάρος του δημόσιου χρήματος.
Μέσω των ΣΔΙΤ το κράτος φαίνεται να επιλέγει εκούσια την δανειακή του επιβάρυνση με τους πλέον επαχθείς όρους, αφού στο συνολικό κόστος κάθε έργου εκτός από το κέρδος του ιδιωτικού κατασκευαστικού ομίλου θα περιλαμβάνεται η αποπληρωμή του τραπεζιτικού δανεισμού με τους γνωστούς…φιλανθρωπικούς όρους.
Το ζήτημα φαίνεται παράλογο. Όμως, τα φαινόμενα απατούν.
Η νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση των τελευταίων τουλάχιστον 12 ετών μέσω της ιδιωτικοποίησης ΟΤΕ, ΔΕΗ, ΟΣΚ, ΟΔΔΥ, Νοσοκομείων, Λιμανιών, Πανεπιστημίων και ΤΕΙ, Τραπεζών, Συγκοινωνιών, Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με τη συρρίκνωση του ασφαλιστικού συστήματος και σήμερα με τα ΣΔΙΤ χρησιμοποιεί το κράτος ως μηχανισμό μεταφοράς των οικονομικών βαρών, που δημιουργεί η κερδοφορία των τραπεζών και των άλλων μεγάλων ιδιωτικών εταιριών, στις πλάτες των φορολογούμενων πολιτών και ιδιαιτέρως των μισθωτών-συνταξιούχων μέσω της άμεσης και κυρίως της έμμεσης φορολογίας.
Η πολιτική υστεροβουλία της νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης και η αδιαφάνεια και ο αντιλαϊκός χαρακτήρας των ΣΔΙΤ αποκαλύπτεται επίσης από το γεγονός ότι το κόστος των έργων αυτών δεν εμφανίζεται στο δημόσιο χρέος.
Αυτό σημαίνει ότι :
(α) Οι εκάστοτε κυβερνήσεις του νεοφιλελευθερισμού αποκτούν ακόμη μεγαλύτερες δυνατότητες για τη συστηματική πλέον πλαστογράφηση του προϋπολογισμού.
(β) Το έλλειμμα και το δημόσιο χρέος εμφανίζονται μειωμένα με τεχνητό τρόπο.
(γ) Οι ρυθμοί ανάπτυξης και ιδιωτικών επενδύσεων θα εμφανίζονται πλασματικά αυξημένοι, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα στις πολιτικές δυνάμεις του νεοφιλελεύθερου μπλοκ εξουσίας να παραπλανούν τους πολίτες μιλώντας, πότε ο ένας και πότε ο άλλος, για «επιτυχημένη οικονομική πολιτική».
Η αντικατάσταση των Δημόσιων Επενδύσεων με τις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα χωρίς αμφιβολία αντιπροσωπεύει μια δραματική ανατροπή του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας, στην οποία πρωταγωνιστικό ρόλο δυστυχώς αναλαμβάνουν με αυξανόμενους ρυθμούς τα γνωστά πειραματόζωα του πολιτικού συστήματος δηλαδή οι φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Νομαρχίες και Δήμοι.
Είναι λυπηρό και τελικά ενδεικτικό για τη χαμηλή ποιότητα της δημοκρατίας μας ότι, «άρχοντες» της Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης αναλαμβάνουν χωρίς αναστολές τη βρώμικη δουλειά της εξυπηρέτησης των μεγάλων ιδιωτικών συμφερόντων, προβάλλοντας ανερυθρίαστα με τη βοήθεια κυρίως της ηλεκτρονικής προπαγάνδας των «αντικειμενικών» ΜΜΕ τα ψευδώνυμα «οράματά» τους για «ανάπτυξη», «ποιότητα ζωής» κλπ ενάντια σε κάθε έννοια δημόσιου και κοινωνικού συμφέροντος.