Κοστολόγηση και τιμολόγηση πόσιμου νερού

Σοφία Βασιλειάδου, Τρίλοφος














Στην τιμολογιακή πολιτική για το πόσιμο νερού πρέπει αρχικά να ξεκαθαριστούν δυο βασικά σημεία:
Α) το νερό αντιμετωπίζεται σαν κοινωνικό αγαθό ή εμπόρευμα ;
Β) κάθε απόφαση για τη διαχείριση ή τιμολόγηση του νερού πρέπει να εναρμονίζεται με την Ευρωπαϊκή οδηγία πλαίσιο 2000/60.

Αν δεχθούμε ότι το νερό μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν εμπόρευμα, τότε θα πρέπει να δεχθούμε και την πιθανή παραχώρηση της διαχείρισης του στον ιδιωτικό τομέα με όλες τις συνέπειες του βασικού στόχου του υπερκέρδους για τον ιδιώτη (βλέπε πολυεθνική) που θα αναλάβει την διαχείριση.
Οι συνέπειες μιας τέτοιας απόφασης όπως έχει καταδειχθεί διεθνώς είναι:

• πολύ υψηλό κόστος υπηρεσιών που οδηγεί σε αποκλεισμό από την παροχή νερού των πολύ φτωχών ή των κατοίκων απομονωμένων περιοχών που είναι ασύμφορες για τον ιδιώτη.
• Μειωμένους ελέγχους , απόκρυψη προβλημάτων στην ποιότητα, ειδικά όταν ο ιδιώτης διαθέτει τρόπους πίεσης της πολιτικής εξουσίας (δήμους, νομαρχία, περιφέρεια ή και κυβέρνηση).
• Κατασπατάληση των φυσικών πόρων γιατί ο ιδιώτης ενδιαφέρεται για το άμεσο κέρδος. Όσο πιο πολύ νερό ξοδεύεται τόσο μεγαλύτερο θα είναι αυτό.

Και αν κανείς απαντήσει ναι αλλά θα υπάρχει και ο ανταγωνισμός μεταξύ των διαφόρων εταιρειών παροχής υπηρεσιών πόσιμου νερού, εδώ βρίσκεται η μεγάλη χίμαιρα. Διότι σήμερα διεθνώς τα κέρδη διαχείρισης του νερού τα μονοπωλούν 4-5 πολυεθνικές με τις θυγατρικές τους, οι οποίες μόνο ανταγωνιστικά δεν λειτουργούν (καρτέλ). Το δε νερό, ειδικά με τα αναμενόμενα προβλήματα ξηρασίας στη γη, θεωρείται για το μέλλον περισσότερο κερδοφόρο προϊόν και από το πετρέλαιο.
Αν δεχθούμε ότι το νερό είναι κοινωνικό αγαθό και όλοι έχουμε δικαίωμα πρόσβασης σε αυτό, ανεξάρτητα από το που κατοικούμε ή τι εισοδήματα έχουμε, τότε ο μόνος διαχειριστής του θα πρέπει να είναι ένας δημόσιος φορέας.
Ο δημόσιος φορέας μπορεί να λειτουργήσει άριστα και με γνώμονα την κοινωνική προσφορά και την προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση.
Η Ε.Ε σήμερα έχει δυστυχώς κατευθύνσεις νεοφιλελεύθερες. Όμως η άνευ περιορισμών ιδιωτικοποίηση στη διαχείριση του νερού, έφερε τέτοια κοινωνική αναστάτωση, όπου εφαρμόστηκε (π.χ Τοσκάνη Ιταλίας) ώστε να αναζητηθεί και να προωθείται τώρα, μια ενδιάμεση λύση λιγότερο επώδυνη αλλά το ίδιο ύπουλη, αυτή της σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ).

Τιμολογιακή πολιτική της ΕΕ. Οδηγία πλαίσιο 2000/60

Σύμφωνα με την οδηγία 2000/60 η τιμολόγηση του νερού πρέπει να περιλαμβάνει:

• το κόστος των υπηρεσιών
• το κόστος των αρνητικών συνεπειών στο περιβάλλον
  (συνέπειες στα οικοσυστήματα, υφαλμύρωση, υποβάθμιση εδαφών κλπ)
• το κόστος έργων προστασίας των πηγών από την μείωση των αποθεμάτων τους.

Επομένως για να προσδιοριστεί επακριβώς το κόστος και το ποσοστό του που αναλογεί στον κάθε καταναλωτή, πρέπει να προηγηθούν εκτενείς έρευνες καταγραφής των αποθεμάτων , του ρυθμού μείωσης τους, των προβλημάτων ρύπανσης, του κόστους απομάκρυνσης και επεξεργασίας των υγρών λυμάτων.
Επίσης πρέπει να διαμορφωθούν συγκεκριμένες προτάσεις για μέτρα εξοικονόμησης στην ποσότητα και βελτίωσης στην ποιότητα του πόσιμου νερού. Σε αυτές πρέπει να αναφέρεται το ακριβές κόστος για την βελτίωση των υποδομών και των παρεχομένων υπηρεσιών, για έργα εξοικονόμησης (πχ. κατασκευή φραγμάτων), για συγκεκριμένα μέτρα στην γεωργία που θα αποβλέπουν στην μείωση της κατανάλωσης αλλά και την προστασία της ποιότητας του νερού. Και επειδή η αντιμετώπιση γίνεται σε λεκάνη απορροής , επιβάλλεται συνεργασία δήμων που συνυπάρχουν στην ίδια λεκάνη..
Αυτές όλες οι διαδικασίες, καθοριστικές στον προσδιορισμό του κόστους και της τιμολόγησης, θα πρέπει να έχουν την κοινωνική συναίνεση , άρα χρειάζεται η κοινωνική διαβούλευση, διαφάνεια, δυνατότητα ελέγχου, εκστρατεία ενημέρωσης των κοινωνικών φορέων όπως:

• δημοτικών συμβουλίων της περιοχής
• όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης με κατάλληλα διαμορφωμένο υλικό,
• αγροτικών συνεταιρισμών
• βιομηχανιών - βιοτεχνιών
• όλων των κατοίκων-καταναλωτών

Επίσης χρειάζονται παράλληλα μέτρα σε άλλους τομείς. Συνδυασμός της πολιτικής του νερού με άλλες πολιτικές, π.χ στον τομέα της τεχνολογίας, στα αγροτικά, τις υποδομές.
Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία, κατ’επέκταση και η εθνική νομοθεσία, στη βάση της αρχής « ο ρυπαίνων πληρώνει» κάνει σαφές ότι ο καταναλωτής θα επιφορτιστεί ολόκληρο το κόστος, Αν αυτό το κόστος κατανεμηθεί κύρια στον Δημόσιο φορέα (ουσιαστικά παραμείνει ενσωματωμένο, όπως τώρα συμβαίνει, στην φορολογία του κάθε πολίτη) η κατάσταση θα είναι ελεγχόμενη, και το κόστος λογικό. Αν όμως η διαχείριση περιέλθει στον ιδιωτικό τομέα, τότε η κατάσταση θα είναι ανεξέλεγκτη και η κοινωνική διαβούλευση άνευ σημασίας.
Η κοινωνική διαβούλευση κινδυνεύει να εκφυλιστεί σε μια τυπική διαδικασία, αν οι πολίτες παραμείνουν αμέτοχοι και αδιάφοροι.
Το έδαφος για την παραχώρηση στις πολυεθνικές προετοιμάζεται συστηματικά σήμερα. Ήδη πολυεθνικές έχουν αποκτήσει μετοχές σε Ελληνικούς οργανισμούς Ύδρευσης-αποχέτευσης (π.χ Σουέζ στη Θεσσαλονίκη) και προς το παρόν είναι παρατηρητές.
Οι Δήμοι , με την ανευθυνότητα τους, την αναζήτηση της εύκολης λύσης αυξήσεων στην τιμή μέχρι και 80%, χωρίς πολιτική για το νερό, λειτουργούν μόνο σαν εισπράκτορες και δηλώνουν συνήθως αδυναμία να χειριστούν παρόμοιες καταστάσεις, συμβάλλοντας επίσης ηθελημένα ή άθελα στην κατεύθυνση της ιδιωτικοποίησης.
Και οι πολίτες; Αυτοί δεν έχουν ακόμη αντιληφθεί τι παίζεται στο όνομα του ελλείμματος των υδάτινων πόρων. Θα το αντιληφθούν όταν θα αρχίσουν να δέχονται τις συνέπειες της ιδιωτικοποίησης. Τότε θα ξεσηκωθούν όλοι, δεξιοί, κεντρώοι, αριστεροί, θα δώσουν την δύσκολη μάχη και ίσως την κερδίσουν, όπως αυτό συνέβηκε και σε άλλες χώρες και ευρωπαϊκές περιοχές.
Μήπως πρέπει να προλάβουμε όλα αυτά και να γίνουμε τώρα ενεργοί πολίτες,διεκδικώντας αυτό που μας ανήκει αλλά με ευαισθησία απέναντι στην υποβάθμιση του φυσικού μας περιβάλλοντος;.